Personages: voor de een komen ze op een dag spontaan het verhaal in lopen, terwijl een ander ze in laagjes opbouwt tot ze gaan leven. Ik vroeg verschillende schrijvers om te vertellen hoe personages ontstaan in hun verhalen. Deze keer vertelt Antoni Dol over zijn pragmatische aanpak.
Als interactieontwerper in de IT gebruikte ik zogenaamde persona’s om eindgebruikers tastbaar te maken en te weten voor wie we software ontwikkelden. Er zijn regels voor het maken en gebruiken van persona’s: ze moeten een doel hebben binnen de applicatie, verschillende kennisniveaus hebben, elk moet een andere insteek vertonen wat betreft gebruik. Ik verzamelde die persona’s in een Word-document of een Powerpoint-presentatie.
Nadat sciencefiction schrijven mijn dagelijkse bezigheid werd, ben ik voor mijn personages gewoon persona’s blijven maken, inclusief de portretfoto die daarbij hoort. Daarmee had ik effectief gereedschap in handen om personages te ontwikkelen en ze beter te leren kennen.
Concept en rol
Mijn verhalen beginnen met een zo sterk mogelijk concept: een basisidee voor het verhaal, niet een idee voor personages. Zowel de verhaalwereld als de personages ontstaan omdat ze een rol hebben in dat verhaal. Naast de synopsis werk ik beiden van te voren uit, zodat ik weet waar het verhaal zich afspeelt en wie er een rol in hebben. Wat ik probeer te vermijden is dat ik daarin doorschiet en alleen achtergrondverhalen of diepgaande interviews met personages schrijf. Het gaat mij om het verhaal en ik vul de details van personages in zover als ik voor het verhaal nodig heb.
Doel, motivatie, ontwikkeling
In het proces vooraf aan het schrijven van een verhaal of roman, neem ik een paar dagen de tijd om persona’s te ontwikkelen. Ik wil dat mijn personages in ieder geval een sterke motivatie hebben en dat er conflict zit in de situatie. Het doel van een personage wil ik vooraf beschreven hebben, zodat hij actie kan ondernemen in de richting van zijn doel. Enkele bepalende karaktertrekken, die van invloed kunnen zijn op het verhaal, leg ik vast. Je wilt dat je personage een ontwikkeling doormaakt, dus is het goed de beginsituatie en de eindsituatie helder te krijgen.
Namen
Telkens als ik een naam hoor of zie die ik interessant vind, open ik in mijn notitieapp het document met namen voor personages. Ik heb een lijstje met namen voor mannen en vrouwen en zet de gebruikte namen opzij in twee aparte lijstjes. Blijkbaar kies ik opmerkelijk vaak voor namen van mensen die ik ooit gekend heb, maar ik gebruik alleen hun naam, niet hun eigenschappen. Soms ontdek ik dat een naam beter bij een ander personage past en wissel ik namen om. Dat geeft interessante mogelijkheden om fouten te maken.
Blijkbaar kies ik opmerkelijk vaak voor namen van mensen die ik ooit gekend heb.
Daarnaast zet ik regelmatig de Name Generator van schrijfsoftware Scrivener in, vooral als het om buitenlandse namen gaat. Zo is het bijvoorbeeld redelijk eenvoudig om bruikbare Japanse of Italiaanse namen te selecteren uit de honderden die Scrivener voor je kan genereren.
Portretten
Een portret is belangrijk, want ik gebruik het uiterlijk op de foto in beschrijvingen in het verhaal. Portretten voor mijn personages zoek ik op het internet, waarbij ik zorg dat het geen mij bekend persoon is en de achtergrond niet afleidt. Als ik er tien per personage verzameld heb, selecteer ik daaruit de definitieve portretten. Ik groepeer ze in een document met een beschrijving van hun rol, karakter en drijfveren. Voor hoofdpersonages gebruik ik meer ruimte, zoals een hele pagina, voor bijpersonages een rij in een tabel.
Character Sheets
Ook heb ik wel de Character Sheets van Scrivener gebruikt, maar de standaard template is te beperkt voor hoofdpersonages. De gegeven onderdelen zijn: Role in Story, Occupation, Physical Description, Personality, Habits/Mannerisms, Background, Internal Conflicts, External Conflicts en Notes. Gelukkig zijn templates eenvoudig aan te passen, dus beschrijf ik hoofdpersonages uitgebreid en gebruik de template alleen voor bijpersonages. Met de juiste instellingen kan je personages wel mooi op het Scrivener Corkboard laten zien.
Kortom, ik heb een pragmatische aanpak van persona’s, waarbij ik alleen uitwerk wat noodzakelijk is voor het verhaal. Een personage dat me het meest bijstaat is Giulia Zanardi in het verhaal Het zwaartekrachtprobleem. Haar ontwikkeling is de spil van het verhaal.
