Nadat de laatste punt gezet is, volgt het proces van kritisch bijschaven tot het verhaal écht zegt wat je wil zeggen. Voor deze serie vroeg ik verschillende schrijvers hoe zij dat proces van proeflezen en herschrijven aanpakken. Deze keer vertelt Marleen Dolman hoe ze omgaat met haar proeflezers en hun feedback.
Ik heb wel eens iemand horen zeggen dat het plot dat een plotter ontwerpt, gezien kan worden als een heel ruwe eerste draft. Ik ben het daar niet mee eens, want ik vind het uitschrijven van een plot toch iets heel anders dan een verhaal uitwerken, maar ik snap wel waar de uitspraak vandaan komt. Als ik plot, bedenk ik alle plotwendingen over het hele verhaal en haal ik zeker 80% van de kinken al uit de kabel. Tijdens het schrijven van de eerste draft ga ik regelmatig hoofdstukken terug om details aan te passen. Daardoor heb ik niet zoveel herschrijfrondes nodig als de eerste draft eenmaal op papier staat. Op detailniveau kan nog wel wat veranderen, maar de meeste aanpassingen zitten hem dan in technisch schrijven en in mijn zwakke punten, zoals omgeving of gevoelens beschrijven.
Schrijfgroepjes

Mijn tweede draft gaat al naar proeflezers. Ik heb twee schrijfgroepjes die ik bij elkaar geraapt heb dankzij de Facebookgroep ‘proeflezers vinden’. In deze groepjes zitten mensen die zelf schrijven in de genres die ik interessant vind, namelijk science fiction en fantasy. Eén schrijfgroepje staat momenteel op een laag pitje, maar de andere groep komt maandelijks virtueel samen en dan bespreken we onze verhalen, waar we tegenaan lopen en de opmerkingen die we bij verhalen van anderen hebben geplaatst.
Ik probeer om van elk groepje één lezer te vinden die mijn hele verhaal wil doorwerken. Het liefste doe ik eerst iemand van de ene groep, wiens opmerkingen ik vervolgens beoordeel. Meestal kan ik me wel vinden in wat ze zeggen en zo’n 80% van hun opmerkingen verwerk ik in mijn verhaal voordat ik iemand van de andere groep vraag ernaar te kijken. Als die met een opmerking komt die ik van de eerste persoon genegeerd heb, of waar ik over twijfelde, dan is dat een reden om er nogmaals over na te denken.
Opmerkingen verwerken
Als schrijver is het belangrijk om te weten dat een opmerking van een proeflezer een mening is. Het is aan jou om te beoordelen of je het ermee eens bent en of je er wat mee wil. Uiteindelijk is het immers jouw verhaal. In een van mijn schrijfgroepjes zit iemand die hele andere verhaalvoorkeuren heeft dan ik. Dat levert soms unieke perspectieven op waar ik echt wat mee kan, maar soms komen er ook opmerkingen langs die ik niet bij mijn verhaal vind passen. Een andere schrijver uit mijn groepje schrijft young adult, een genre dat mij niet helemaal ligt. Als ik voor hem proeflees en ik merk dat ik geïrriteerd raak over iets dat heel erg YA is, dan zeg ik hem dat, maar zeg ik er ook bij dat die mening uit mijn persoonlijke voorkeur voortkomt. Het is aan hem om erover na te denken of hij iets met mijn notitie wil of niet.
Tegenwoordig hoor ik regelmatig de stem van die proeflezer in mijn hoofd.
Een opmerking die ik bij mijn eerste manuscript veel kreeg, was ‘wat vindt ze hier nu van?’ In mijn hoofd wist ik precies wat mijn personage dacht en voelde, maar dat kwam voor iemand die haar niet kende en die misschien minder affiniteit met haar had, niet helemaal over op papier. Tegenwoordig als ik mijn eigen stukken herlees, hoor ik regelmatig de stem van die proeflezer in mijn hoofd. ‘Wat vind hij/zij hiervan?’ Dan weet ik dat ik daar meer naar moet kijken.
Visitekaartje
Als laatste leest een vriendin van mij het verhaal na. Zij schrijft niet zo serieus als ik, en is technisch minder goed, maar ze durft wel heel kritisch te zijn en ze heeft jarenlang redactie gedaan voor een tijdschrift. Zij verbetert dus ook mijn spelling en grammatica. Haar opmerkingen verwerk ik nog en dan kan het naar een uitgever worden opgestuurd.
Het manuscript dat je opstuurt naar een uitgever is je visitekaartje. Bij mijn eerste boek werd het erg gewaardeerd dat mijn manuscript qua spelling en grammatica goed in elkaar zat. Dat vergroot toch je kansen om binnen te komen, want als jouw verhaal ze aanstaat, scheelt het hen een hoop werk.