Elke schrijver is anders en wat voor de een goed werkt, kan de ander juist blokkeren. Daarom heb ik verschillende schrijvers gevraagd om te vertellen over hun unieke schrijfproces aan de hand van het thema ‘van idee naar verhaal’. Deze week: Liesbeth Jochemsen over het vermengen van verschillende sprookjes voor een kort verhaal.
Anna vroeg of ik hier iets wilde vertellen over mijn schrijfproces. Dit doe ik aan de hand van het korte verhaal Een klok in tijdnood (te vinden op mijn website). Het schrijfproces hiervan is een goed voorbeeld van hoe mijn verhalen ontstaan. Let op: heb je dit verhaal nog niet gelezen? Doe dat dan eerst, want dit stukje bevat spoilers.
Een bijzonder perspectief
Zoals altijd begon ook dit verhaal met een enkel idee. In het geval van Een klok in tijdnood was het idee om iets te doen met het sprookje over de wolf en de zeven geitjes, maar dan vanuit het perspectief van de klok. De inspiratie voor dit perspectief kwam vanuit een bericht dat ik ergens las over dat je sprookjes ook vanuit bijzondere gezichtspunten kunt vertellen. In dat voorbeeld werd genoemd dat de wolf uit Roodkapje wellicht helemaal geen slechterik is, maar dat hij gewoon zijn gezin te eten wil geven omdat de jager alle dieren uit het bos heeft doodgeschoten.
Daarnaast wilde ik een bijzonder hoofdpersonage. In gedachten zette ik alle personages op een rij: de wolf? Eén van de geitjes, maar welke dan? De klok? Nog een ander personage, dat niet in het originele sprookje voorkomt? Ik koos voor de klok.
Sprookjes vermengen
Toen moest ik het verhaal in grote lijnen uitwerken. Ik wilde niet klakkeloos het bekende sprookje in mijn eigen woorden omzetten. Ik wilde er iets nieuws van maken. Ik besloot om twee sprookjes met elkaar te vermengen. Over welk sprookje erbij moest, was ik snel uit. Ik wilde altijd al eens iets doen met Belle en het Beest, dus koos ik daarvoor.
De volgende stap was deze beide sprookjes met elkaar vermengen. Het is heel handig dat je personages ook kunt samenvoegen. Zo had ik de klok uit De wolf en de zeven geitjes en de klok uit Belle en het Beest. Dit werd uiteindelijk één personage. Ook voegde ik de wolf en het beest samen. De kasteelheer uit Een klok in tijdnood is een samenvoeging van deze twee personages.
Personages invullen
Omdat mijn hoofdpersonage de klok was, leek het mij niet nodig om uitgebreid uit te leggen hoe hij een klok is geworden. Op dat soort infodumps zitten lezers niet te wachten; beter is om zo snel mogelijk met de actie te beginnen. Daarom besteed ik slechts heel kort aandacht aan hoe Pendule een klok is geworden. Hierbij leg ik niet alles uit. Dat hoeft ook niet, je kunt genoeg overlaten aan de verbeelding van je lezers.
Het andere belangrijke personage in dit verhaal is de kasteelheer. Hij is vervloekt. Als de vloek niet wordt verbroken voordat hij van honger omkomt, zal Pendule voor altijd een klok blijven. Het probleem is dat de kasteelheer alles en iedereen in de buurt van het kasteel heeft verslonden: alleen hij en Pendule zijn nog over. Ziehier het hoofdthema van het verhaal. Probeer altijd een hoofdthema voor je verhaal te vinden. Waar draait jouw verhaal om? Wat is het belangrijkste probleem?
De geitjes moesten er natuurlijk ook in. Ik wilde origineel zijn, maar het bestaande sprookje wel voldoende herkenbaar houden. Daarom liet ik de kasteelheer (de wolf/het beest) de geitjes in de klok opsluiten, in plaats van dat ze zich daar voor de wolf verstopten.
Het verhaal afronden
Soms weet ik het einde niet meteen en dan moet ik eerder in het verhaal stukjes herschrijven om alles kloppend te krijgen.
Aan het eind van het verhaal zit een verrassende twist, waar ik zorgvuldig naartoe heb gewerkt. Als je van te voren weet waar je verhaal ongeveer heen gaat, dan kun je daar subtiel naartoe werken. Soms weet ik het einde niet meteen en dan moet ik eerder in het verhaal stukjes herschrijven om alles logisch/kloppend te krijgen.
Het verhaal moest oorspronkelijk een bepaald aantal woorden hebben. Bij het schrijven maakte ik me daar totaal geen zorgen over. Sommige verhalen hebben gewoon meer of minder woorden nodig. Pas bij het herschrijven keek ik of dit verhaal binnen het opgegeven woordenaantal kon passen. Als dat niet was gelukt, dan had ik voor die betreffende wedstrijd een ander verhaal moeten insturen. Een verhaal in een bepaald aantal woorden forceren is nooit mooi.
Leuk om te lezen! Maar… “de klok uit Belle en het Beest”? Dat kan alleen maar de Disney-versie zijn, die in het Nederlands ook inderdaad Pendule heet. In het oorspronkelijke sprookje zit namelijk geen levende klok die ooit een dienaar was. :X Wel mee oppassen, ook personages zijn auteursrechtelijk beschermd! Nee, ik denk niet dat het in dit geval een probleem is, de klok is al te veel veranderd, maar er wordt dus wel expliciet genoemd dat het op een bestaand personage is gebaseerd, zonder iets over dat dat personage zich niet in het publieke domein bevindt en wat dat inhoudt. Dus ik vroeg me af of de schrijver zich er wel bewust van was. De Disney-versies en de daadwerkelijke sprookjes worden wel vaker door elkaar gehaald. Ik hoop dat het hier alleen de formulering was, maar ik wilde het toch even noemen. Toch wel belangrijk om je weten wat je wel en niet mag gebruiken als je bestaande verhalen gebruikt. 🙂
Goed punt, Tanja! Afgezien van de naam lijkt het personage inderdaad ver van de Disney-versie af te staan, waardoor het in dit geval waarschijnlijk niet zo’n probleem is. Daarbij staat het verhaal gratis online, waardoor je het eventueel nog als fanfictie zou kunnen zien. Maar het is zeker een belangrijke toevoeging dat je niet zomaar bestaande personages kunt gebruiken in je verhalen als die nog niet in het publieke domein gekomen zijn. Bij sprookjes en andere door Disney gebruikte verhalen is dat extra verraderlijk, omdat de oorspronkelijke verhalen wél, maar de Disney-toevoegingen níét te gebruiken zijn. Deze recente aflevering van Writing Excuses gaat precies over dat onderwerp: https://writingexcuses.com/2022/04/24/17-17-writing-in-the-public-domain/
Goed punt, Tanja!
Ik bedoelde inderdaad de klok uit de Disney versie. Maar omdat het personage (naar mijn mening) voldoende is veranderd, denk ik dat ik hem veilig kan gebruiken. De Pendule in mijn verhaal is daarnaast ook de klok uit de wolf en de zeven geitjes.
Het blijft uiteraard oppassen met bestaande personages.